Kalendarium historii Żydów w Radomiu

Kalendarium historii Żydów w Radomiu

1567 r. - Pierwsze wspominki w inwentarzu miejskim o radomskich Żydach (mieli własną gminę żydowską tzw. "Kahał").
Pierwsze dekady XVII wieku - wyraźna obecność ludności żydowskiej wśród społeczeństwa radomskiego.
1724 r. - August II Mocny nadaje Radomiowi przywilej de non tolerandis Judaeis. Zakazywał sprzedawania towarów w obrębie murów miasta przez Żydów.
1746 r. - Sąd asesorski skazuje mieszkańców żydowskich za przedłużenie pobytu w Radomiu na zapłacenie 1000 grzywien kary oraz opuszczenie Radomia w ciągu 3 dni pod groźbą schwytania i uwięzienia. Żydzi uciekają z Radomia.
1764 r. - Likwidacja decyzji sejmu - Trybunału Skarbowego Koronnego. Radom zamienia się w ruinę.
1789 r. - Powrót Żydów do Radomia i zawarcie zgody między starostą i władzami miasta. Żydzi otrzymali prawo zamieszkania na obszarze jurydyki. Początkowo w Radomiu było 120 Żydów. Powstanie rewiru żydowskiego.  
Początki XIX w. - Radom otrzymuje mapę stolicy departamentu, a po stworzeniu Królestwa Polskiego - stolicy województwa. Tworzą się pierwsze warsztaty żydowskie.
II połowa XIX w. i początki XX w. -  Pojawienie się wysokiej klasy rzemieślników takich jak złotnicy, jubilerzy, a także wolnych zawodów jak lekarze i felczerzy.
1897 r. - Społeczność żydowska liczy ponad 11 tyś. osób.
1914 r. - Społeczność żydowska liczy ponad 22 tyś. osób. Żydzi przed wojną stanowią ok. 40% ludności Radomia

Po I Wojnie Światowej Radom był zdruzgotany gospodarczo i społecznie.
Podczas II  Rzeczpospolitej wyznawców mojżeszowych było ok. 25 tyś, co stanowi ok. 30% ludności miasta. Sukcesy firm żydowskich napędzały radomską gospodarkę.
W Radomiu utworzono Gimnazjum Towarzystwa Przyjaciół Wiedzy, do którego uczęszczały tylko dzieci wyznania żydowskiego. Biblioteki żydowskie cieszyły się dużym poparciem i popularnością dysponując książkami w językach jidysz, hebrajskim i polskim.
Podczas II Wojny Światowej nastąpił koniec okresu żydowskiego w Radomiu.
1941 r. - w Radomiu utworzono getto złożone z dwóch oddziałów: małego na Glinicach i dużego w Śródmieściu. Z 8 tysięcy małego getta nie przeżył nikt. Z getta śródmiejskiego większość osób została wywieziona do Treblinki, część do obozów pracy w Niemczech, pozostali zmarli jeszcze w getcie w wyniku katastrofalnych warunków higienicznych. Nieliczni, którzy przeżyli holokaust wyemigrowali po wojnie do nowopowstałego państwa Izrael.